Giyilebilir teknoloji (wearable tech) kullanımının hızla yaygınlaştığı günümüzde, akıllı saatler yalnızca adım saymak ya da uyku takibi yapmakla kalmıyor; aynı zamanda stres ve yorgunluk gibi psikolojik durumları da ölçmeyi vaat ediyor. Kalp atış hızı, kalp hızı değişkenliği (HRV), deri iletkenliği gibi fizyolojik verilerle stres seviyesini tahmin eden bu cihazlar, pazarda “dijital sağlık asistanı” gibi konumlanıyor .

Ancak, bu iddiaların ne kadar gerçeğe yakın olduğu tartışmalıdır. Hele ki son zamanlarda Hollanda'da yapılan araştırmalar, özellikle stres ölçümündeki doğruluğun sorgulanmasına yol açtı. Aşağıda bu araştırmanın ayrıntılarına ve bulgularına detaylı şekilde yer veriyoruz.

Hollanda'da Yapılan Araştırmanın Yöntemi ve Bulguları

Araştırmanın Amacı ve Metodoloji

Leiden Üniversitesi’nden Eiko Fried ve Björn Siepe liderliğindeki bir araştırma ekibi, yaklaşık 800 genç yetişkinin üç aylık verisini topladı. Katılımcılar Garmin Vivosmart 4 akıllı saatleri taktı ve günde dört kez akıllı telefon üzerinden stres, yorgunluk (fatigue) ve uyku kalitesi hakkında kendilerini değerlendirmeleri istendi (EMA – Ecological Momentary Assessment yöntemiyle).

Araştırmanın temel amacı, saatlerin fiziksel verilerle (kalp atış hızı, HRV vb.) değerlendirme yapmasının katılımcıların öznel raporlarıyla ne kadar örtüştüğünü analiz etmekti.

Stres Ölçümünde Neredeyse Hiç Uyum Yok

Bulgular oldukça dikkat çekiciydi: Akıllı saatlerin kaydettiği stres düzeyi ile katılımcıların kendilerinin hissettikleri stres arasında neredeyse sıfır korelasyon vardı. Bir başka ifadeyle, saat “sizi stresli” olarak gösterdiğinde, kullanıcılar stres hissetmiyor; benzer şekilde, kullanıcı stresli olduğunu bildirdiğinde, sonraki stres skorlarında anlamlı bir artış gözlenmiyordu.

Dahası, katılımcıların yaklaşık dörtte birinde, akıllı saatle kendi hissettikleri duygusal durum tam tersi şekilde eşleşiyordu. Örneğin, mutluyken ya da fiziksel olarak aktifken saat streste olduğunuzu gösterebiliyordu.

Yorgunluk ve Uyku Ölçümleri: Biraz Daha Uyumlu

Araştırmanın diğer verileri ise biraz daha umut vericiydi. “Body battery” olarak adlandırılan yorgunluk ölçümünde (Garmin'ın sunduğu bir metrik), stres kadar olmasa da, zayıf da olsa bir korelasyon bulundu.

Uyku izleme konusunda ise en yüksek örtüşme gözlendi: Katılımcıların iki gün arasında subjektif olarak uyku kalitesinde bir değişim olduğunu bildirmeleri genellikle akıllı saatlerde ölçülen uyku süresiyle yaklaşık 2 saatlik fark yaratıyordu.

Neden Stres Ölçümleri Tutarsız?

Eiko Fried, bu tutarsızlığın temelinde, akıllı saatlerin sadece kalp atış hızı ve benzeri fizyolojik verilerle değerlendirme yapmasının yattığını vurguluyor. Kalp hızı yalnızca kaygı ya da stresle değil, aynı zamanda heyecan, fiziksel aktivite ya da olumlu duygularla da yükselebiliyor. Dolayısıyla saat bu durumları ayırt edemiyor.

Bir diğer bilim insanı Margarita Panayiotou (Manchester Üniversitesi), bu bulgunun giyilebilir cihaz verilerinin değerli olabileceğini ancak “duygusal durum” gibi karmaşık deneyimleri anlamada yetersiz olduğunu açıkça gösterdiğini belirtiyor.

Öznel Deneyim ve Algılayıcı Verisinin Arasındaki Uçurum

Bu çalışma, akıllı saatlerin stres ölçümünde güvenilir olmadığını, yüzeysel ve bağlamdan kopuk değerlendirmelere dayandığını net şekilde ortaya koyuyor. “Kalp atış hızı ne kadar hızlı?” sorusunun cevabı, kişinin stresli mi yoksa heyecanlı mı olduğunu söylemeye yetmiyor.

Uygulamalar ve Tüketici Tavsiyesi

Akıllı saat kullanıcılarının bu verileri tamamen ciddiye almaması önemli. Stres ya da duygusal durum takibi aracı olarak bu cihazları birinci elden bir kaynak gibi görmek yanıltıcı olabilir. Tüketiciler, stres bildirimlerini "uyarı" olarak değerlendirmeli, tıbbi ya da psikolojik danışmanlık yerine kullanmamalı.

Gelecekte Ne Beklenebilir?

Araştırmacılar, duygusal durumları daha doğru tespit etmek için sadece fizyolojik verilerin değil; bağlam, davranış, kişisel geçmiş ve psikolojik algı gibi faktörlerin aynı anda analiz edilmesini öneriyor. Yani çok veri ama doğru ve anlamlı şekilde birleşirse gelecekte daha doğru bir erken uyarı sistemi olarak çalışabilir.